منطق متعالی در نظام صدرایی

آقاي عسکری سلیمانی‌امیری سال 1337 در شهرستان بابل به دنیا آمد. وی داراي مدرک حوزوي سطح چهار و افزون بر آن دارای مدرك كارشناسي ارشد رشته فلسفه است.

بیشتر آثار نویسنده در حوزة فلسفه، منطق و فلسفة دین است.

از آثار وی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

1.كتاب سرشت كليت و ضرورت  (پژوهشي در فلسفة منطق)  سال 1378 انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزة علمية قم

2ـ نقد برهان‎ناپذيري وجود خدا سال 1380 مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزة علميه قم

3ـ معيار دانش، جلد اول( 1390) . جلد دوم (1391) مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)

4ـ برهان صديقين علامه طباطبايي 1395. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

همچنین بیش از 50 مقاله در مجلات علمی‌ـ پژوهشی/ علمی‌ـ ترويجي/  دانش‌نامه‌ها و همایش‌های ملی و بین‌المللی از وی نشر یافته است..

.

براي مشاهده صفحه شخصي ايشان اينجا كليك كنيد.

مقدمة معاونت پژوهش

پيشگفتار

درآمد

منطق در چين و هند

منطق ارسطو و منطق رواقي

منطق در جهان اسلام تا ملاصدرا

منزلت ملاصدرا در منطق

آثار منطقي ملاصدرا

نظام منطق صدرايي

فهرستي از آراي منطقي ملاصدرا

اشراق اول در ايساغوجي

منطق

موضوع علم منطق و کيفيت وجود آن

اثبات موضوع منطق و کيفيت آن

منطق حکمت نظري و علم عملي

علم و اقسام آن

علم حصولي، و وجودي بودن آن

تقسيم علم به تصور و تصديق

تصور؛ شرط يا جزء تصديق

حقيقت تصديق از نظر قطب شيرازي

حقيقت تصور و تصديق از نظر ملاصدرا

تصديق سلبي

انواع تصديق

تقسيم علم به بديهي و نظري

تقسيم علم به فطري، حدسي و مکتسب

تعريف بديهي و نظري

کل تعليمٍ و تعلّمٍ بعلمٍ قد سَبَقَ

فکر و حدس

قوة حدسيه و قوة قدسيه

معطي علوم و معدات آنها

نقش متفاوت مبادي تصورهاي نظري و مبادي تصديق‌هاي نظري

نياز به علم منطق

معلوم نشدن مجهول با نظر، و پاسخ آن

عجز از تحصيل علم

1. عجز از تحصيل تصورات نظري (شبهة طلب مجهول مطلق و تحصيل حاصل)

2. عجز از تحصيل تصديق

3. تقرير ديگر از شبهة مجهول مطلق يا تحصيل حاصل

4. تقرير سوم از مجهول مطلق و تحصيل حاصل (تذکر بودن تعلَّم)

نگاه کلي به علم منطق

دلالت

مطابقت، تضمن و التزام

غرض از وضع الفاظ و نقوش

اسم جلاله

مفرد و مرکب

کلي و جزئي

تفاوت اصطلاح کلي و جزئي و... در منطق و فلسفه

مناط کليت در کلي (کلي سعي)

جزئي حقيقي و جزئي اضافي

مناط جزئيت در جزئي حقيقي

متواطي و مشکک

مترادف، متباين، مشترک، حقيقت و مجاز، مستعار، مرسل، منقول

نسب اربعه و نقيض‌هاي آنها

حمل مواطات و حمل اشتقاق

مفاد حمل مواطات

انواع حمل (حمل شيء بر نفس، حمل ذاتي اولي و شايع صناعي)

1. حمل شيء بر نفس از نوع محال

2. حمل شيء بر نفس از نوع غيرمفيد

3. حمل ذاتي اوّلي

4. حمل شايع يا حمل عرضي

تطبيقات حمل ذاتي اولي و شايع صناعي

حل پارادکس‌هاي حمل با تمايز حمل ذاتي اولي و حمل شايع

حل پارادکس‌هاي وجود ذهني با تمايز حمل ذاتي اولي و شايع صناعي

پارادکس مجهول مطلق و پارادکس خزانة کاذب‌ها

حمل شايع بالذات و حمل شايع بالعرض

انواع حمل شايع

کليات خمس (ايساغوجي)

تقسيم ماهيت به بسيط و مرکب

ذاتي و عرضي

پرسش به «ما هو» و «أيّ شيء»

نوع حقيقي

نوع اضافي

جنس

جنس طبيعي

فصل

فصل منطقي و فصل حقيقي (اشتقاقي)

ناتواني بشر از معرفت فصل و توانايي او بر شرايط آن

جواز دو فصل براي نوع واحد

شرايط فصل و قوانين معرفت به آن

قاعده در معرفت فصول و تمييز آن از غير فصول

فصل اخير

فصل بسيط

منشأ اخذ جنس و فصل

نياز جنس به فصل

فصل عدمي

خاصه و عرضي عام

عرضي لازم و مفارق

لازم، بيّن و اولي و عرض ذاتي

علت لوازم

ذکر کلي در تعريف کليات خمس

کلي منطقي، طبيعي و عقلي

وجود کلي‌ طبيعي، منطقي و عقلي در خارج

کيفيت وجود کلي طبيعي (رأي رجل همداني و نقد ابن‌سينا)

اشراق دوم در تعريف

تقسيم تصور به بديهي و مکتسب

تعريف حقيقي و تعريف لفظي تنبيهي

تعريف حقيقي

شروط تعريف

خطاي در تعريف

اقسام تعريف (حد تام، حد ناقص، رسم تام و رسم ناقص)

صدق حد بر حد تام و حد ناقص به اشتراک، و صدق آن بر حدود ناقصه به تشکيک

حد

فرق بين حد و محدود

جنس و فصل در حد

حد تام

مناسبت حد و محدود

مناسبت حد و اجزاي آن

چرايي عدم اخذ جزء در حد کل در بعضي از حدود

چرايي اخذ کل در حد جزء در برخي از حدود‌‌

تناقض‌نماي حمل اجزاي حد بر محدود و پاسخ آن

حد ماهيت حقيقي و حد ماهيت غيرحقيقي

حد حقيقي و حد غيرحقيقي

حد به حسب ماهيت و حد به حسب وجود

حد به حسب حقيقت ذات و حد به حسب نسبت آن به چيزي

ذکر علل در حدود

تشکيکي بودن حدود

زيادة حد بر محدود

حدود مشتمل بر زياده و تکرار از نظر ابن‌سينا و نقد ملاصدرا

ذکر لوازم و علايم به جاي فصول حقيقي در حدود

توجيه تحديد نوع به فصل اخير به تنهايي

حد نداشتن ذات خداي متعال و حد داشتن لفظ الله

حد ماهيت بسيط و مرکب از نظر شيخ‌الرئيس

تحديد ماهيت مرکب

تعريف دو متضايف

تعريف بسيط‌ها

1. تعريف بسيط به لوازم و آثار

2. تعريف از راه قسمت ذاتي

3. تعريف از راه تحليل

4. تعريف از راه لازم بيّن

5. اخذ موضوع در تعريف عرض

6. تعريف بسيط خاص از راه چند مفهوم عام

تعريف بسيط خارجي

تعريف اجناس عاليه

امتناع تعريف محسوسات

امکان تعريف معاني منتزع از محسوسات

تعريف امور محصله به امور عدمي يا نسبي يا به جنس ديگر

تعريف فصل به نوع

تعريف‌ناپذيرها

1. وجود

2. وحدت

3. هويات وجوديه

4. ظهور

5. شخص

عدم اکتساب حد به برهان

عدم اکتساب حد از راه حد ضد و از راه استقرا

تحليل و ترکيب؛ راه اکتساب حد

امکان معرفت به حقايق اشيا

صعوبت حد

سهولت حد اسمي و تقرير صعوبت حد حقيقي در حکمة الاشراق

نقد ملاصدرا بر تقرير شيخ اشراق در صعوبت حد حقيقي

امتناع حد حقيقي از نظر شيخ اشراق و نقد ملاصدرا

الزامات شيخ اشراق بر مشائين در عدم معرفت به اشيا

نقد صدرالمتألين بر الزامات شيخ اشراق

تطبيقات تعريف

اطلاقات حد

تقسيم

اشراق سوم در قضايا

مقدمه

وجودهاي اشيا

قضيه

صدق و نفس‌الامر

صدق و کذب؛ ويژگي نسبت در قضيه

حمليه و شرطيه

حصر قضيه در حملي، متصله و منفصله

تقسيم قضيه به موجبه و سالبه

اجزاي قضية حمليه

رابطه در حمليه

ثنائيه و ثلاثيه در هلية بسيطه و هلية مرکبه

هلية بسيطه و اتصاف ماهيت به وجود

انکار وجود رابط در هلية مرکبه و پاسخ آن

مفاد سالبه و نفي رابط در آن

تقسيم حمليه به شخصيه، طبيعيه، مهمله و محصوره

طبيعيه

مهمله و فرق آن با طبيعيه

محصوره

سور در محصوره

مفاد «کل ج ب» و احکام متعلق به موضوع

احکام متعلق به محمول «کل ج ب»

فرق بين کل، کلي و کل واحد

مغالطات ناشي از اهمال احکام متعلق به موضوع و محمول در «کل ج ب»

تقسيم قضيه به حقيقيه، خارجيه و ذهنيه

ضرورت وجود موضوع در موجبه و شمول آن

ظرف وجود موضوع در موجبه‌ها

مفاد قضية حقيقيه و کيفيت ضرورت وجود موضوع در آن

پارادکس وجود موضوع در ممتنعات مانند «شريک‌الباري ممتنع»

ضرورت وجود محمول در موجبه

محصله و معدوله

سالبه به انتفاي موضوع و اعميت موضوع سالبه از موجبه

اعميت اعتباري سالبه از موجبه از جهت سلب، نه اعميت شمولي

تساوي سالبه با موجبه در جهاتي غير از جهت سلب

تفاوت بين موجبة معدولةالمحمول و سالبة محصله

بن‌بست‌هاي منطقي با فرض اعميت موضوع سالبه و پاسخ آنها

پارادکس عدم تحقق تناقض بين موجبة معدوله و سالبة آن با فرض اعم بودن موضوع سالبه

عقدالوضع و وصف عنواني

تساوي موجبه‌ و سالبه در محصورات نزد شيخ اشراق بر اساس عقدالوضع

اعميت سالبه از موجبه از حيث سلب در محصوره و تساوي آن دو از جهات ديگر

جواز ارجاع سالبه با وجود موضوع به موجبه

سالبةالمحمول

قضاياي عدميه

تقسيم حمليه به بتيه و غيربتيه

حملية غيربتيه در قضاياي ناظر به واجب

عدم ارجاع حملية غيربتيه به شرطيه (مشروطه)

پارادکس‌ مجهول مطلق و پاسخ آن بر اساس حمل اولي و حملية غيربتيه

پارادکس معدوم مطلق و پاسخ آن

شرطيه و اجزا و اقسام آن

کليت، جزئيت، اهمال و تعيين در شرطي

صور مختلف ترکيب مؤلفه‌هاي شرطي

متصلة لزوميه و اتفاقيه

امتناع استلزام دو ممتنع بالذات و استلزام ممکن نسبت به ممتنع بالذات

مشکل استلزام ممکن نسبت به ممتنع بالذات در قياس خلف و قياس استثنايي

نقض عدم استلزام دو ممتنع بالذات به صفتِ امتناع و موصوفِ ممتنع

صور محتمل ارزشِ صدق و کذب مقدم و تالي در متصلة صادق

منفصله

اشراق چهارم در جهات قضايا

بداهت مفاهيم مواد ثلاث

ماده و جهت

ماده و جهت در منطق و فلسفه

ماده نبودن غير امهات جهات

پارادکس‌هاي مواد ثلاث و پاسخ آنها يا نحوة وجود مواد ثلاث

وجودي يا سلبي بودن امکان؟

مواد و جهات در سالبه‌ها

مطلقه و موجهه

موجهات بسيطه

ضرورية مطلقه، ضرورية ازليه و ضرورية ذاتيه

مشروطة عامه، وقتية مطلقه و منتشرة مطلقه

دائمة مطلقه، عرفية عامه، مطلقة عامه و ممکنة عامه

موجهات مرکبه

جهات اصلي (امهات الجهات)

معاني امکان

امکان عام

امکان خاص

توجيه اعتبار امکان خاص براي شيء و کيفيت وجود آن

امکان اخص

امکان استقبالي

امکان استعدادي

امکان وقوعي

امکان به معناي تجويز عقلي

تحويل قضايا به موجبة کلية ضروريه

تقابل در منطق و فلسفه

تقابل سلب و ايجاب در منطق و فلسفه

تناقض در حمل مواطات و حمل اشتقاق

بازگشت تقابل در قضايا به سلب و ايجاب

احکام تقابل سلب و ايجاب

تناقض در قضايا

تناقض دو شخصيه‌ و شروط آن

تناقض در محصورات

تناقض در دو مهمله و در دو ماهيت من حيث هي

متناقض بودن يا نبودن دو مطلقه

شروط تناقض

وحدت حمل در تناقض

نقض کلي به جزئي مخالف

تضاد در قضايا

داخلان تحت‌التضاد

عکس مستوي

عکس از نظر کميت و کيفيت

عکس از نظر جهت

عکس نقيض

اشراق پنجم در ترکيب ثاني (حجج)

حجت

قياس (انولوطيقا)

اقسام قياس

قياس اقتراني

تکرار حد اوسط

اشکال اربعه

تقسيم اقتراني به چهار شکل و وجه نپذيرفتن شکل چهارم

تقسيم قياس به کامل و ناقص و تقسيم آن به بيّن بنفسه و غير آن

شکل اول

شرايط انتاج شکل اول

بي‌نيازي شکل اول از صغرا و پاسخ آن

شکل دوم

شرایط انتاج شکل دوم

شکل دوم در منطق اشراقي

شکل سوم

جمع‌بندي اشکال و تحويل ضروب مختلف به ضرب اول

قياس اقتراني شرطي

اشکال‌هاي شرطي‌هاي لزومي در شکل اول و حل آنها

قياس استثنايي

قياس مفصول

قياس مضمر

اشراق ششم در قياس خلف، قياس عکس، قياس دور و نتايج‌القياس

قياس خلف

عکس قياس

قياس دور

قياس فراست

لوازم قياس

اشراق هفتم در اصناف اموري که بدان احتجاج مي‌شود

1. استقرا

2. تمثيل (اعتبار يا قياس فقهي)

اشراق هشتم در برهان

صناعات خمس

صورت و مواد استدلال در صناعات

اغراض برهان و جدل و ديگر صناعات و درجه‌بندي آنها

برهان (اوفودوطيقا يا انولوطيقاي ثاني)

يقين

برهان و عرفان

حد اوسط؛ مُعدّ يقين در برهان، نه معطي آن

مبادي و مقدمات برهان

مبادي برهان يا بديهيات

1. اوليات

اصل امتناع تناقض

برهان‌ناپذيري اصل امتناع تناقض

اصل امتناع تناقض؛ مبناي هر علم تصديقي

2. مشاهدات

3. تجربيات

5. حدسيات

5. متواترات

6. فطريات

بديهيات اوليه و بديهيات ثانويه

اصول و فروع مطالب

مطلب ما

مطلب هل

مطلب اي

مطلب لم

فروع مطالب

وحدت مطلب ما و مطلب لم

برهان لم و ان

اشکال بر لمي بودن برخي برهان‌هاي لمي

برهان لمي از نظر ملاصدرا

ان مطلق و دليل

اشکال بر برهان اني مطلق و پاسخ آن

برهان دليل

مشارکت لم و دليل

برهان لمي و اني در قياس‌هاي استثنايي

ذوات الاسباب لا تعرف إلا باسبابها

کدام علت؟ هر علتي يا علت فاعلي و يا علت تامه؟

برهان علم به معلول از راه علم به علت

کدام علم؟ علم تام يا ناقص؟ و علم به چه چيزي از علت؟

جريان قاعده در علم به ماهيت علت و در علم به وجود علت

علم حصولي به علت يا علم حضوري به علت؟

اشکالات وارد بر قاعدة ذوات‌الاسباب و پاسخ آنها

علم خدا به نظام هستي از طريق قاعدة ذوات‌الاسباب

علم صديقين به اشيا از طريق علت

تفاوت علم خدا با علم منجمان بر اساس قاعدة ذوات‌الاسباب

قاعدة ذوات‌الاسباب و ضروري بودن حوادث آينده (ممکن استقبالي)

قاعدة ذوات‌الاسباب و مجعوليت وجود نه ماهيت

امتناع علم به معلول از راهي غير از راه علم به علت

اشکالات وارد بر امتناع علم به معلول از راه غير علت

ترجيح برهان لمي بر اني بر اساس قاعدة ذوات‌الاسباب

امتناع علم به علت از طريق علم به معلول

ما لا سبب له إما بديهي وإما مجهول

قاعدة ذوات‌الاسباب و برهان‌هاي اني (شبهات و پاسخ‌ها)

1. وجه برهان بودن دليل

2. وجه برهان بودن اني مطلق با وجود قاعدة ذوات‌الاسباب

3. وجه امکان اقامة برهان بر واجب

دو برهان لمي بر مطلوب واحد در دو علم اعلي و اسفل

برهان لمي و اني بر يک مسئله در دو علم هم‌عرض

عدم دو برهان لم در دو علم جزئي و عدم برهان بر جزئي متغير

تطبيقات برهان لمي و اني در اثبات نفس انساني

برهان دوري غيرمحال

مشارکت حد و برهان

اجزاي علوم

1. موضوع علم و موضوع مسائل

موضوع علوم کلي و علوم جزئي

تباين و تشارک علوم

عرض ذاتي موضوع

2. مبادي علوم

3. مسائل

اصول موضوعه

ترتب و رده‌بندي علوم

رئوس ثمانيه

اشراق نهم در مغالطه

مغالطه (سوفسطيقا)

الف) مغالطات صوري

ب) مغالطات مادي

ب1) مغالطات مادي با صدق مقدمات

ب2) مغالطات مادي با کذب حداقل يکي از مقدمات

منابع

نمايه‌ها