اصلیترين منبع معرفت بشري، عقل، و مهمترینِ روشهای پژوهش برای دستیابی به معرفت، روش عقلی است. عقل کارايي بسياري در دستيابي انسان به معرفت دارد. بدين رو روش عقلي در پژوهش، قلمروی بس گسترده است و کارايي بسيار دارد. عقل بر اساس کاربرد یا اصطلاح ویژة آن در معرفتشناسی و منطق، از سويي منبع معرفت بشري و بلكه از مهمترين راهها يا منابع معرفت است، و از سويی ديگر، دليل عقلي، از دلايلي است كه بخش گستردهاي از معرفتهاي بشري بدان مستند ميشود، و سرانجام از جهت سوم روش عقلي در كنار ديگر روشها در دانش روششناسي همواره مد نظر و كانون توجه است.
در باب عقل و روش پژوهش عقلی، پرسشهاي بنيادي و ژرفي فراروي ماست که مسائل كتاب «عقل و روش پژوهش عقلی ـ گستره و محدودیت» از مهمترین آنهاست: آيا منبع عقل، دليل عقلي و شيوة پژوهش عقلي مطلقاً و همواره و در همة موارد و ساحتها معتبر است، يا اعتبار آن به قلمرو و ساحتهاي ويژهاي اختصاص دارد؟ اگر عقل محدودیت دارد، ملاک محدودیتش چیست؟ در آنجا كه عقلْ معتبر و حجت است، مسئله چه ويژگي يا ويژگيهايي دارد كه عقل، دليل عقلي و روش پژوهش عقلي در آن كارايي دارد؟ ميتوان گامي به عقب برداشت و پرسيد اعتبار يا حجيت عقل به چه معناست؟ چرا عقل معتبر و حجت است؟ بلکه اصولاً عقل چیست و در معرفتشناسی چه معنایی از آن میتوان در نظر داشت؟
این كتاب، اين مسائل را میکاود و به پژوهش در بارة چيستي عقل و روش عقلي، گستره، محدوديت و ملاک آن از نگاه عقلگرایان میپردازد و در واکنش بدانها راه حلهایی پيش مينهد.
فصل اول: عقل و روش عقلي؛ چيستي
فصل دوم: عقل و روش عقلي؛ اعتبار یا حجیت
فصل سوم: محدودیتهای عقل یا روش پژوهش عقلی
فصل چهارم: گستره و محدودیت عقل؛ ملاک آن