طرح و بررسي مهمترين آموزههاي اخلاقيِ اسلام بهصورت موضوعمحور يکي از مهمترين نيازهاي پژوهشي حوزة اخلاق اسلامي است؛ آنچه در دروس اخلاق حضرت آيتالله علامه مصباح مطرح شده و بخشي از آن شامل دروس اخلاق معظمله طي سالهای 1391-1392 در دفتر مقام معظم رهبری(دامظله) به صورت كتاب حاضر در 29 گفتار تقديم علاقهمندان ميشود.
بر اساس آموزههاي ديني، ايمان و کفر بزرگترين اختلافِ اکتسابي بين انسانهاست که در ماهيت و سرنوشت ابدي و بينهايتِ آنها نقش دارد. ايمان، تنها راه رسيدن به سعادت ابدي است، و کفر، سبب اصليِ بدبختيِ حقيقي. از اين رو، بررسي راههاي کسب ايمان و پس از آن، درک راههاي حفظ، رشد و تقويت آن ضروري است. براي تحقق ايمانْ افزون بر آگاهي از متعلق ايمان، انسان بايد آن را بخواهد و دوست داشته باشد.
بنابر آنچه گذشت، مباحث مقدماتیِ کتاب با محوریت توضیح دو بُعدِ بینشی و گرایشیِ ایمان در سیزده گفتار سامان یافته است. راه کلي تقويت ايمان، عمل به مقتضاي آن است؛ خواه کارهاي جوانحي و قلبي باشد، خواه کارهايي که بايد با اعضا و جوارح انجام شود. توکل بر خداوند و رضايت به تقدير و قسمتِ الهي از ارکانِ ايمان، و بر اساس حديث معراج، بافضيلتترين اَعمال است. از اين رو، در ادامه، مباحثی دربارة توکل و رضا به منزلة راههایی برای تقویت ایمان مطرح شده است.
شرح مقام توکل در هشت گفتار تنظیم شده است و مباحثی مانند حقیقتِ توکل، نقش توکل در تقویت ایمان، گامهای تحصیل و تقویت توکل، روششناسی تشویق به توکل در منابع اسلامی، مراتب و آثار توکل و چراییِ توکل را دربر دارد، و هشت گفتارِ پایانی به تبیین مقام رضا اختصاص یافته است. معرفی مقام رضا، بررسی متعلق رضا، راهکارهای دستیابی به این مقام، چرایی و چگونگی رضامندی از شرور و تبیین رابطة طرفینیِ رضای خداوند و انسان مهمترین محورهای بحث در بخشِ پایانی کتاب است.
گفتار نخست: گامي در مسير بندگي
گفتار دوم: سه گام اساسي در مسير ايمان
گفتار سوم: مراتب شناخت خدا
گفتار چهارم:آثار شناخت حقيقيِ خدا
گفتار پنجم: معرفت قلبي به خداوند
گفتار ششم: معرفتي از سنخ نور و حضور
گفتار هفتم: شرايط دريافت نور معرفت
گفتار هشتم: جايگاه مفاهيم در معرفت قلبي به خداوند
گفتار نهم: واکاوي حقيقت شناختها و اميال فطري و اكتسابي
گفتار دهم: تبيين ظهور تدريجي اميال و حکمت آن
گفتار يازدهم: تعامل شناختها و اميال در تکامل اختياري انسان
گفتار دوازدهم: سازکار، عوامل و موانع انتخاب در انسان
گفتار سيزدهم: رابطة متقابل ايمان و عمل
گفتار چهاردهم: نقش توکل در تقويت ايمان
گفتار پانزدهم: رابطة متقابل توکل و ايمان
گفتار شانزدهم: گامهايي در مسير تحصيل و تقويت توکل
گفتار هفدهم: روششناسي تشويق به توکل در منابع اسلامي
گفتار هجدهم: حقيقت توکل
گفتار نوزدهم: مراتب و ارمغان توکل
گفتار بيستم: توکل در آينة روايات
گفتار بيستويکم: چراييِ توکل
گفتار بيستودوم: معرفي مقام رضا
گفتار بيستوسوم: متعلق رضا
گفتار بيستوچهارم: راهکار رسيدن به مقام رضا
گفتار بيستوپنجم: چرايي و چگونگي رضامندي از شرور
گفتار بيستوششم: مقام رضا و اختيار انسان
گفتار بيستوهفتم: مقام رضا و شرور عالم
گفتار بيستوهشتم: مقام رضا در آينة روايات
گفتار بيستونهم: رضوان الهي