كتاب «تدوین خط مشی دینی در نظام جمهوری اسلامی» اثر محقق ارجمند حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسن جعفری توسط انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) در قالب 588 صفحه وزیری در پاییز 1398 منتشر شد كه در ادامه معرفي كتاب در اختيار علاقمندان قرار ميگيرد:
کتاب تدوین خطمشی دینی در نظام جمهوری اسلامی، پژوهشی است که با هدف دستیابی به الگویی برای تدوین خطمشی عمومی در نظام جمهوری اسلامی انجام شده است. از نظر نویسنده، مشکل اصلیای که سبب انجام پژوهش و تدوین کتاب بوده فقدان شیوه و الگویی برآمده از مبانی نظام جمهوری اسلامی برای تدوین خطمشیهای عمومی این نظام است. نویسنده در این کتاب الگوهای رایج و مطرح برای تدوین خطمشی عمومی را بررسی کرده و معتقد است این الگوها با مبانی نظام جمهوری اسلامی سازگاری کامل ندارند و در نتیجه خطمشیهایی که بر اساس این الگوها تدوین میشوند، نمیتوانند مشکلات واقعی نظام را به نحو مطلوب برطرف سازند و چه بسا مشکلاتی را هم برای این نظام ایجاد میکنند. برای حل این مشکل، نویسنده پس از بررسی الگوهای رایج و تبیین ناکارآمدی آنها، به بیان مبانی فکری نظام جمهوری اسلامی در ابعاد مختلف پرداخته و کوشیده است بر اساس آن مبانی، الگویی مناسب برای تدوین خطمشی سازگار با نظام جمهوری اسلامی ارائه دهد. در نهایت نویسنده استلزامات نظری و عملی الگوی پیشنهادی خود را بیان کرده است.
این کتاب مشتمل بر یک مقدمه و سه بخش و دوازده فصل است. در بخش اول که به مفاهیم و تعاریف اختصاص دارد، نویسنده در چهار فصل دربارۀ مفاهیم خطمشی عمومی، الگوی تدوین خطمشی، خطمشی دینی، و نظام جمهوری اسلامی بهتفصیل بحث کرده است. بخش دوم به مبانی اسلامی پژوهش میپردازد و مشتمل بر پنج فصل است: مبانی هستیشناختی، انسانشناختی، جامعهشناختی، دینشناختی و روششناختی. در بخش سوم نیز نتایج پژوهش در سه فصل بیان شده است که عبارتاند از: نظریۀ خطمشی دینی مبتنی بر چارچوب فکری، الگوی تدوین خطمشی دینی مبتنی بر نظریۀ خطمشی دینی، و اقتضائات الگوی تدوین خطمشی دینی.
این کتاب رویکرد علمی و آکادمیک دارد وافزون بر ارائۀ نظریه و الگوی پیشنهادی خود، مباحث مقدماتی مربوط به دانش سیاستگذاری را در حد نسبتاً کاملی طرح کرده و میتواند منبعی برای دانشجویان رشتۀ سیاستگذاری و همۀ علاقهمندان فراگیری این رشته باشد.
اين پژوهش مسبوق به چه کارهايي است؟
مفاهيم پايهاي پژوهش کداماند؟
شناخت شبکة مفهومي خطمشي عمومي
ارتباط مفهوم خطمشي عمومي با عموم و جامعه، و تفاوت آن با خطمشي سازماني
خطمشي عمومي؛ شاخهاي از رشتهاي علمي، يک رشتة علمي، يا مجموعهاي از رشتههاي علمي؟
ارتباط مفهوم خطمشي عمومي با حکومت و دولت
ارتباط خطمشي عمومي با مشکلات عمومي
ارتباط خطمشي عمومي با ارزشها و باورها
ارتباط خطمشي عمومي با مفاهيم مشابه
سياسي و تقنيني، اداري و اجرايي
توليدي، توزيعي، مصرفي، هويتي، انعکاسي
مراحل خطمشي عمومي (الگوي چرخهاي)
شناخت، درک و بيان مسئله يا مشکل
جايگاه الگو در بحث خطمشي عمومي
علت طرح الگوهاي گوناگون در خطمشي عمومي
اشارة اجمالي به الگوهاي مطرح در تدوين خطمشي عمومي
مقايسة مفهوم الگو با دو مفهوم نظريه و چارچوب
گزارشي از چارچوبهاي فکري حاکم بر الگوها
دستهبندي بر اساس فلسفة علم و نظرية جامعه
دستهبندي الگوهاي خطمشي عمومي
دستهبندي بر اساس سطح تحليل و شيوة ساختاردهي
دستهبندي عقلانيت، تغيير، تفاوت
دستهبندي عقلايي، سياسي، سازماني، اقتضايي
دستهبندي خردگرايي، تجربهگرايي يا واقعگرايي
نقد و بررسي چارچوبهاي فکري و الگوها
تحليل قدر مشترک ميان معاني گوناگون دين
ارتباط با خطمشي عمومي به عنوان اقدامي عملي
ارتباط با خطمشي عمومي به عنوان رشتهاي علمي
منظر اول: تأثير دين در موضوعات مطرح در دانش موجود خطمشي عمومي
منظر دوم: تأثير دين در رويکرد دانش خطمشي عمومي
تأثير دين در دانش خطمشي از منظر علم اقتصاد
تأثير دين در دانش خطمشي از منظر علم سياست
تأثير دين در دانش خطمشي از منظر علم دينپژوهي
تأثير دين در دانش خطمشي از منظر علم فقه
مفهومشناسي نظام جمهوري اسلامي
الگو بودن سيرة معصومان براي ادارة نظام جمهوري اسلامي
نقش مردم در نظام جمهوري اسلامي و ولايت فقيه
جايگاه نظام جمهوري اسلامي در نظام جهاني
تدوين خطمشي عمومي در نظام جمهوري اسلامي
ايجاد ساختارهاي اصلي تأثيرگذار در فرايند خطمشيگذاري نظام
تدوين خطمشيهاي فراگير (اسناد بالادستي)
تبيين ناکارآمدي الگوهاي موجود در تدوين خطمشي ديني در نظام جمهوري اسلامي
تفاوت در عوامل تأثيرگذار در تدوين خطمشي
جهان هستي؛ تجلي ارادة الهي (قاهريت ارادة الهي)
ابتناي ارادة الهي بر حکمت و علم
اختيار و ارادة انسان؛ ذيل ارادة الهي
وجود گرايشهاي مختلف در انسان و نظام آنها
وجود عقل و قدرت تشخيص در انسان (بينش)
کنش انسان؛ محصول ارادة او در تعامل ميان گرايش و عقل و واقعيت
تحليل وحدت حقيقي جامعة حق و وحدت ظاهري جامعة باطل
بررسي معناي دين با توجه به آيات و روايات
نتيجة بررسي آيات و روايات و ارائة الگويي از دين
فصل دهم: نظرية خطمشي ديني مبتني بر چارچوب فکري
نظرية اجتماعي حاکم بر خطمشي ديني
تصوير سه وضعيت مطلوب، نامطلوب و موجود
فصل يازدهم: الگوي تدوين خطمشي ديني مبتني بر نظرية خطمشي ديني
عوامل مؤثر در تدوين خطمشي ديني
عامل خطمشيگذاران و ارادههاي حاکم در تدوين خطمشي
گام ششم: اولويتيابي و تعيين دستور کار
گام نهم: ارائه يا عدم ارائة بديل خطمشي
فصل دوازدهم: تبيين نظري و توضيح اقتضائات الگوي تدوين خطمشي ديني
وجوه تمايز اين الگو با الگوهاي ديگر
ابتنا بر چارچوب فکري برگرفته از دين
شروع از آرمان در فرايند تدوين خطمشي
اضافه شدن برخي مراحل به فرايند خطمشيگذاري
توجه به عنصر اختيار در عوامل مؤثر در فرايند تدوين خطمشي
توجه به انواع ارادههاي تأثيرگذار در فرايند تدوين خطمشي
توجه به تقابل ارادة حق و باطل در فرايند تدوين خطمشي
وجوه تشابه اين الگو با الگوهاي ديگر
تشابه در استفاده از الگوي چرخهاي
لزوم مراتبي از اجتهاد ديني در مراحل گوناگون فرايند تدوين خطمشي ديني
لزوم توجه به شرايط عمومي جامعه در مراحل گوناگون فرايند تدوين خطمشي
لزوم توجه به تقابل جبهة حق با باطل در فرايند تدوين خطمشي
لزوم توجه به آزادي و اختيار جامعه در فرايند تدوين خطمشي